ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ-ΦΟΡΟΑΠΟΦΥΓΗΣ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ

του κ. Γ. Θ. Κρεκούκια


τ. Δ/ντή Υπουργείου Οικονομικών

Συνεργάτη της εταιρείας Συμβούλων Επιχειρήσεων

«ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Γ. ΓΙΑΜΑΡΕΛΛΟΥ Α.Ε.»





Ενόψει της επιχειρούμενης από τη Διοίκηση του Υπ. Οικονομικών συντονισμένης προσπάθειας για τη θεραπεία του εν θέματι κυριότερου, κατά τη γνώμη μας, αιτίου της δυσχερούς δημοσιονομικής κατάστασης, που βιώνει τελευταία η χώρα μας, ήτοι του μεγάλου προβλήματος της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, επισημαίνονται επιγραμματικά οι ακόλουθες σκέψεις μας, σαν ελάχιστη συνεισφορά για την επίλυση του προβλήματος αυτού.



1. Μέτρα κατά της φοροδιαφυγής



1.1. Τεκμήρια – Πόθεν έσχες



Τα δύο αυτά εργαλεία, που εφαρμόζονται άλλωστε παλαιόθεν στη χώρα μας, με μικρή όμως απόδοση, πρέπει να ανασυνταχθούν σε ενιαίο κείμενο πλήρους πόθεν έσχες, με βάση το οποίο όλοι οι φορολογούμενοι θα πρέπει να δικαιολογούν τις ετήσιες πραγματικές και τεκμαρτές τους δαπάνες, έναντι των ετήσιων εσόδων τους. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να λειτουργεί με απλό λογιστικό τρόπο και να απεικονίζονται όλα τα έσοδα και οι δαπάνες των υπόχρεων σε ειδικό έντυπο που θα υποβάλλεται με την ετήσια φορολογική δήλωση.



1.2. Προληπτικός – Κατασταλτικός έλεγχος



Εντατικοποίηση και κυρίως μεθοδευμένη άσκηση της ελεγκτικής διαδικασίας. Ειδικότερα:



Η άσκηση του προληπτικού ελέγχου θα πρέπει να συστηματικοποιηθεί και να γίνεται καθημερινά τόσο στα διακινούμενα αγαθά με όλα τα μεταφορικά μέσα ή ακόμη και στα δια χειρός μεταφερόμενα αγαθά, όσο και με σύντομους διαγνωστικούς ελέγχους με στοχευμένες επισκέψεις σε επιχειρήσεις πώλησης αγαθών ή παροχής υπηρεσιών.



Η άσκηση του κατασταλτικού ελέγχου θα πρέπει να περιοριστεί κατά το δυνατόν, στον προσωρινό και τακτικό έλεγχο των μεσαίων και των μεγάλων επιχειρήσεων, με το σύστημα των επιλεγμένων κριτηρίων (point system), τα οποία θα καθορίζονται με βάση τα κύρια οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης, που θα περιλαμβάνονται με ειδικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα (project), που θα αναφέρεται σε συγκεκριμένα οικονομικά στοιχεία (π.χ. συντελεστές μικτού και καθαρού κέρδους, συντελεστές δαπανών κ.λπ.), κατά κλάδους επιχειρήσεων και επαγγελμάτων, όπως το εμπόριο τροφίμων, εμπόριο ειδών νεωτερισμού, εκμετάλλευση κέντρων διασκέδασης κ.λπ.



1.3. Αντικειμενικός προσδιορισμός του εισοδήματος των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων



Η μεθόδευση αυτή μπορεί να ακολουθήσει το πρότυπο του εφαρμοζόμενου σήμερα προσδιορισμού του καθαρού εισοδήματος ορισμένων επαγγελμάτων (εκμεταλλευτές επιβατικών Δ.Χ. και φορτηγών Δ.Χ. αυτοκινήτων, ενοικιαζόμενων δωματίων, λαϊκών αγορών κ.λπ. του άρθρου 33 του Κ.Φ.Ε.). Η μέθοδος αυτής πρέπει να εφαρμοστεί και για ορισμένους ελεύθερους επαγγελματίες (γιατροί, δικηγόρου κ.λπ.), όπως ίσχυσε και κατά το παρελθόν με το καταργηθέν άρθρο 51 του Κ.Φ.Ε.



Ο προσδιορισμός των τεκμηρίων και εν τέλει του εισοδήματος των εν λόγω επαγγελμάτων και ελευθέρων επαγγελματιών πρέπει να γίνεται μετά από σχετικές διαβουλεύσεις με τις οικείες επαγγελματικές οργανώσεις των ενδιαφερόμενων φορολογούμενων.



Η υπαγωγή στο σύστημα πρέπει να είναι προαιρετική και να ισχύει για ορισμένα οικονομικά έτη, μετά τη λήξη των οποίων να μπορεί να ανανεώνεται. Εξυπακούεται ότι οι φορολογούμενοι που δεν θα αποδέχονται τον εν λόγω προσδιορισμό του εισοδήματός τους, θα υπόκεινται σε τακτικό έλεγχο.



Η επιτυχία του συστήματος αυτού, που εξ όσων γνωρίζω εφαρμοζόταν στη Γαλλία για το Φ.Π.Α., θα μπορούσε να απελευθερώσει σημαντικό ελεγκτικό δυναμικό, το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, θα ασχολείται συστηματικά με τον προσωρινό και τον τακτικό έλεγχο των μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων.



1.3. Διασταύρωση στοιχείων – ανταλλαγή πληροφοριών



Και τα δύο αυτά μέσα, επικουρούμενα με τα σύγχρονα προηγμένοι ηλεκτρονικά μέσα, εφαρμοζόμενα μεθοδικά και συστηματικά, θα μπορούσαν να δώσουν πολύτιμους καρπούς στον τομέα της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Ειδικά, καθόσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών, αυτή πρέπει να καλύψει όλο το φάσμα του δημοσίου τομέα, όπου με τη χρήση on line ηλεκτρονικών συνδέσεων να παρέχεται πληροφόρηση σε θέματα που άπτονται φορολογικών υποθέσεων, όπως π.χ. ενημέρωση των φορολογικών υπηρεσιών από τα γραφεία σχεδίων πόλεως σχετικά με τις εκδιδόμενες οικοδομικές άδειες, από τις αγορανομικές υπηρεσίες, για τις διαπιστούμενες αγορανομικές παραβάσεις κ.λπ.



1.4. Κατάργηση – αναμόρφωση Κ.Β.Σ.



Ο Κώδικα αυτός, που ισχύει στην Ελλάδα από πολλών ετών με την μορφή ξεχωριστού νομοθετικού κειμένου, έχει προσφέρει στο παρελθόν και ακόμα και σήμερα προσφέρει σημαντικά και θα λέγαμε ανυπολόγιστα οφέλη στην εύρυθμη φορολογική τάξη, ειδικότερα δε στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, αλλά και στην εδραίωση της φορολογικής συνείδησης των πολιτών. Όμως με την πάροδο πολλών δεκαετιών και την ραγδαία ανάπτυξη των αγορών και κυρίως των μέσων και τον τρόπων λειτουργίας αυτών, όπως είναι, προ πάντος, η ανάπτυξη και εφαρμογή των ηλεκτρονικών μέσων στις συναλλαγές και στις φορολογιστικές πρακτικές, η λειτουργία του Κ.Β.Σ. με τη σημερινή του μορφή κρίνεται, κατά τη γνώμη μας, αναχρονιστική, μη εξυπηρετούσα την σημερινή οικονομική, την συναλλακτική αλλά και αυτή ακόμα την φοροτεχνική πραγματικότητα. Αποτέλεσμα των μειονεκτημάτων αυτών είναι, η εφαρμογή με τη σημερινή δομή και περιεχόμενο του εν λόγω Κώδικα να μην μπορεί να καλύπτει τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες συναλλαγές και δραστηριότητες και εν πολλοίς να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο αλλά και αντικίνητρο στη λειτουργία της αγοράς και την ανάπτυξη της οικονομίας γενικότερα.



Επί τούτοις, κατά τη γνώμη μας, δεν θα ήταν σκόπιμο να καταργηθεί συλλήβδην ο ισχύων Κ.Β.Σ., αλλά να αναμορφωθεί εκ βάθρων, έτσι ώστε να καταρτιστεί ένα νέο κείμενο με εντελώς πλαισιακές διατάξεις, που θα ισχύουν σε συνδυασμό με τις ισχύουσες διατάξεις του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου (Ε.Γ.Λ.Σ.).



1.5. Κατάργηση απαλλαγών και αυτοτελούς φορολόγησης



Και τα δύο αυτά μέτρα θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αύξηση των φορολογικών εσόδων.



Εξυπακούεται ότι και οι δύο αυτές επιλογές θα πρέπει να γίνουν με προσεκτική και μελετημένη εκτίμηση, έτσι ώστε να μη θιγούν ορισμένες περιπτώσεις που χρήζουν ξεχωριστής αντιμετώπισης, ιδιαίτερα στον τομέα της κατάργησης των φορολογικών απαλλαγών.



Καθόσον αφορά την κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης πολλών και σημαντικών εισοδημάτων, θα πρέπει αφενός μεν να γίνει προσεκτική επιλογή των προς κατάργηση σχετικών περιπτώσεων, αφετέρου δε να διατηρηθεί το σύστημα παρακράτησης ενός ποσοστού φόρου στην πηγή, που ισχύει και σήμερα. Εξυπακούεται ότι τα εισοδήματα αυτά που φορολογούνται αυτοτελώς, θα προστίθενται στα φορολογητέα κατά πηγή εισοδήματα του υπόχρεου και από το γενικό ποσό φόρου που θα προκύπτει θα εκπίπτονται όλοι οι παρακρατηθέντες σε κάθε πηγή φόροι.



1.6. Αναμόρφωση φορολογικής κλίμακας



Πρόκειται ευαίσθητο πράγματι μέρος της εκάστοτε επιχειρούμενης φορολογικής αναμόρφωσης, διότι άπτεται του φοροεισπρακτικού προβλήματος, ταυτόχρονα δε σχετίζεται άμεσα με την φοροδοτική και κοινωνική πλευρά των βασικών κατηγοριών των φορολογούμενων πολιτών, ήτοι των πολύ μικρών, των μικρών, των μεσαίων, των μεγάλων και των πολύ μεγάλων υποχρέων.



Έτσι, οι επιλεγόμενοι φορολογικοί συντελεστές σε κάθε κλιμάκιο φόρου επηρεάζουν άμεσα τα δηλούμενα εισοδήματα των προαναφερθεισών κατηγοριών υποχρέων, με βασικό όμως πρόβλημα το γεγονός της αδυναμίας εξακρίβωσης της ακριβούς φοροδοτικής ικανότητας του δηλούντος φορολογούμενου αφενός και αφετέρου της μη απόδοσης ενός καθιερωμένου συντελεστή φόρου σε ένα κλιμάκιο, στο οποίο περιλαμβάνονται λίγοι ή και πολύ λίγοι φορολογούμενοι, π.χ. η εφαρμογή ενός συντελεστή φόρου 40% στο κλιμάκιο φόρου από 50.000 ευρώ έως 80.000 ευρώ, ενδεχομένως να υπάγεται ένας σχετικά μικρός αριθμός φορολογούμενων και η απόδοσης του φόρου να είναι μικρή ή πολύ μικρή.



2. Μέτρα φοροαποφυγής



Δεδομένου ότι η φοροδιαφυγή αποτελεί την με νόμιμους τρόπους αποφυγή των φόρων, τα μέτρα για την καταπολέμησή της ποικίλουν ανάλογα με τους εμφανιζόμενους κάθε φορά τρόπους αποφυγής των φόρων. Τα μέτρα δε αυτά ποικίλουν, διότι εξαρτώνται από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την καταστρατήγηση των υφιστάμενων φορολογικών διατάξεων ή την σκόπιμη εκμετάλλευση των υφιστάμενων κενών της φορολογικής νομοθεσίας.



Εξάλλου, η φοροαποφυγή, όπως άλλωστε και η φοροδιαφυγή, εκδηλώνεται τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε διεθνές. Στο τελευταίο μάλιστα αυτό πεδίο η φοροαποφυγή λειτουργεί με εξαιρετικά μεθοδευμένους, επιστημονικούς θα λέγαμε, τρόπους.



Επομένως, θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί στους κλασικούς τρόπους αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής, που είναι γνωστοί και καθιερωμένοι τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.



2.1.Σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να αναφερθούν:



α. Οι διατάξεις του άρθρου 39 του Κ.Φ.Ε. (Κ.Ν. 2238/94) περί υπερτιμολογήσεων και υποτιμολογήσεων, καθώς και του συναφούς άρθρου 39α΄ του ίδιου Κώδικα, περί τεκμηρίωσης τιμών ενδοομιλικών συναλλαγών, σε συνδυασμό με αυτές της παραγράφου 10 του άρθρου 105του ίδιου Κώδικα.



Διευκρινίζεται ότι οι διατάξεις αυτές αποσκοπούν στον περιορισμό της μεταφοράς εισοδημάτων μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων εσωτερικού ή εξωτερικού, που εκδηλώνονται συνήθως με υπερτιμολογήσεις ή υποτιμολογήσεις (transfer pricing policy).



Επισημαίνεται ακόμη ότι, η εν λόγω ρύθμιση έχει προβλεφθεί στο άρθρο 9 του μοντέλου του ΟΟΣΑ (OECD MODEL) και έχει μεταφερθεί τόσο στις εθνικές διατάξεις των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ, όσο και στις διμερείς Συμβάσεις περί Αποφυγής της Διπλής Φορολογίας, που έχουν υπογράψει μεταξύ τους τα κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ.



β. Οι διατάξεις των περιπτώσεων ι΄ και ιη΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 31 του Κ.Φ.Ε., που αναφέρονται στις προϋποθέσεις αναγνώρισης αφενός μεν των δικαιωμάτων (royalties), όπως τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας, τα σήματα, μέθοδοι παραγωγής κ.λπ., τόσο μεταξύ εθνικών επιχειρήσεων, όσο και μεταξύ συνδεδεμένων πολυεθνικών επιχειρήσεων (Associated Enterprises), αφετέρου δε των εξόδων Διοικητικής Υποστήριξης (Management Fees), που αναφέρονται στις προϋποθέσεις αναγνώρισης των εξόδων αυτών, τόσο μεταξύ εθνικών επιχειρήσεων όσο και μεταξύ πολυεθνικών τοιούτων.



2.2. Σε πολυεθνικό επίπεδο, αναφέρονται κυρίως:



α. Οι προαναφερθείσες διατάξεις του άρθρου 9 του Μοντέλου του ΟΟΣΑ (OECD Model) που αποσκοπούν στον περιορισμό της μεταφοράς εισοδημάτων μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων διαφορετικών κρατών-μελών.



β. Οι διατάξεις της από 23/07/2009 Σύμβασης μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορά στον καθορισμό ειδικής διαδικασίας για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης μεταξύ συνδεδεμένων μελών. Η Σύμβαση μάλιστα αυτή έχει κυρωθεί με τον εθνικό Ν. 2216/94.



γ. Οι διατάξεις της Κοινοτικής Οδηγίας 2002/94, με την οποία καθορίζεται η αμοιβαία συνδρομή για την είσπραξη απαιτήσεων μεταξύ των κρατών-μελών. Οι διατάξεις της Οδηγίας αυτής προσαρμόσθηκαν στην ελληνική νομοθεσία με τον Ν. 3052/2002 και την σχετικά Απόφαση του Υπ. Οικονομικών Τ.3383/243/Α 0019/22-7-2003.



Εν κατακλείδι επισημαίνεται ότι όλες οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά προς όφελος της εθνικής μας δημόσιας οικονομίας, θα πρέπει να εφαρμόζονται μεθοδικά και ακατάπαυστα. Διαφορετικά η πλημμελής ή και αμελής εφαρμογής τους δεν αποδίδει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και επιπλέον επαυξάνει το φαινόμενο της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής και γενικότερα στρεβλώνει τη φορολογική συνείδηση των πολιτών.-